المحیط الاعظمالمحیط الاعظم اثـر سید بهاءالدین یا رکن الدین حیدر (ح ۷۲۰ - ب ۷۹۴ ق) فرزند تاج الدین علی عبیدی معروف بـه آملی، از اعاظم عرفای شیعه و فحول مفسران صوفیه [۱]
جعفری، محممهدی، دایرة المعارف تشیع، آملی، بهاءالدین حیدر، ج۱، ص۲۳۳.
۱ - معرفی اجمالی تفسیرآمـلـی در ایـن اثر بر وفق مذاق عرفانی و روح تصوف به تاویل آیات قرآنی پرداخته و آن را بر چهار مطلب استوار کرده است بر حسب ذات، صفات، اسماء و افعال. مطلب نخست در تاویل آیات توحید است. مطلب دوم در تعریف و حقیقت. مطلب سوم در ترتیب و تقسیم آن. مطلب چهارم در کیفیت و تفصیل مطلب یاد شده. تاریخ فراغت از تالیف این تفسیر رمضان ۷۷۷ ق است. و آن را به نام شاه شجاع صادر نموده است. میرزا عبداللّه افندی در ریاض العلماء از این تفسیر به نام تفسیر المحیط الاعظم فی تفسیر القرآن المکرم نام برده و تفسیر المحیط الاعظم و تفسیر البحر الخضم را دو تفسیر جدا از یکدیگر دانسته اسـت، شیخ آقابزرگ تهرانی که اصل نسخه خط مؤلف را در کتابخانه آستانه امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) مشاهده نموده است در الذریعة می‌نویسد این دو تفسیر یکی است. ۲ - تفاسیر دیگر مفسرسـیـد حـیـدر آملی تفسیرهای دیگری دارد به نام : ۱) منتخب التاویل، که با مذاق عرفانی و شیوه متصوفه به تاویل حروف و کلمات و آیات قرآن پرداخته است. ۲) تاویلات، که خود آن را تلخیص و عصاره افکار و تکمیل سه تفسیر قبلی خود دانسته و همانند قرآن آن را ناسخ تورات و انجیل و زبور یاد کرده است. [۳]
زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۲۹۰.
[۴]
بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون، ج۲، ص۱۹۲.
[۵]
زرین کوب، عبدالحسین، جستجو در تصوف ایران، ج۲، ص۱۳۸.
[۸]
خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۳، ص۲۰۱.
[۱۰]
شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۵۱.
[۱۱]
عامر، الحلو، معجم الدراسات القرآنیة، ص۲۶۵.
[۱۲]
شفیعی، محمد، مفسران شیعه، ص۱۱۱.
۳ - پانویس
۴ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن هشتم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۲. |